Im Westen nichts neues

Het is 1918. Het einde van de oorlog is nabij en er is een tijdelijke wapenstilstand. Paul Baumer is na vier jaar aan het front de enige overlevende van al zijn klasgenoten. Als Paul een brief aan het schrijven is, hoort hij een vogel fluiten. Hij voelt zich weer de onbekommerde student die hij was in  1914 en pakt een blaadje om de vogel te tekenen. Daarbij vergeet hij het mogelijke gevaar. Hij staat op en ondanks de wapenstilstand wordt Paul door een Franse soldaat neergeschoten. Met een half afgemaakte tekening in de hand, sterft hij in de modder van de loopgraaf. Die avond schrijft de dienstdoende officier in het dagrapport: 'van het westelijk front geen nieuws'.

Erich Maria Remarque

Het boek 'Im Westen nichts neues' is geschreven door Erich Maria Remarque, een Duitse veteraan uit de Eerste Wereldoorlog. Hij beschrijft de gruwelen en de zinloosheid van de oorlog aan de hand van het verhaal van Paul Baumer, een jonge student die samen met zijn hele klas dienst neemt in het leger onder invloed van de verhalen van een van zijn leraren. Het boek is fictie, maar hieruit blijkt eens te meer dat fictie soms meer waarheid in zich heeft dan non-fictie.

Na publicatie in 1929 werd het boek een enorm succes. Het is twee keer verfilmd en meer dan 2,5 miljoen keer verkocht in vijfentwintig talen. Toen de nazi's aan de macht kwamen, werd het prompt
verboden in Duitsland. En in 1938 werd Remarque het Duitse staatsburgerschap ontnomen vanwege dit boek.

In feite is dit boek een soort contramal van het boek van Ellen la Motte waar ik gisteren over schreef. 'Im Westen nichts neues' beschrijft de geschiedenis van een fictieve student die, zoals zovelen in 1914, zich vol enthousiasme meldt voor het leger. In de loop van de jaren sterft iedereen van zijn klas behalve hij. In het begin is iedereen vol goede moed, maar al gauw worden de jongens geconfronteerd met de moordende zinloosheid en wetteloosheid van het front.

Tijdens een verlof komen de jongens in contact met een aantal jonge Franse vrouwen. Dan merken ze dat, welke nationaliteit een mens ook heeft, een mens gewoon een mens blijft. De vervreemding is groot. Als hij op verlof mag en naar zijn ouders gaat, merkt hij dat hij niet meer kan wennen aan het 'gewone' burgerleven en hij gaat vervroegd terug naar het front. Uiteindelijk sneuvelt ook zijn laatste vriend en is Paul, ondanks zijn jonge leeftijd, de oudste van zijn regiment en daarmee aanvoerder. Tot dat ene moment dat een vogel zingt op het slagveld.

 2,5 miljoen exemplaren verkocht

'Im Westen nichts neues' is een heel bijzonder boek. Er is niet een heel duidelijk plot maar het verhaal  rijgt een groot aantal verschillende episodes uit het leven van een jonge student aaneen. Het geeft een indringend beeld van hoe het vele jonge Duitse mannen zal zijn vergaan. Maar niet alleen de Duitse. Wat heel sterk naar voren komt is de zinloosheid, de absurditeit en de ongelooflijke gewelddadigheid van de oorlog. Als veteraan bedoelde Eric Maria Remarque zijn boek als een 'Nie wieder Krieg'. Een boodschap waar de nazi's al snel geen boodschap aan hadden...