580.000 namen

Dag 5b - 28 mei

Florent Guilbert was schilder. Hij leefde in de 18e eeuw. Al jaren had hij last van zijn been en dit werd tenslotte zo erg dat de chirurgijn hem vertelde dat het been geamputeerd moest worden. Guilbert, een vroom katholiek, besloot op bedevaart te gaan naar het Italiaanse Lorette waar volgens de overlevering de moeder Gods geboren zou zjjn.

Na een lange en moeizame tocht kwam hij uiteindelijk weer thuis in zijn Franse dorpje, Ablain-St.-Nazaire, een kilometer of 20 ten noorden van Arras. Uit dankbaarheid liet hij op de heuvel achter het dorp een kapelletje bouwen dat al snel een bedevaartsoord werd.

Een paar jaar later, in 1789, brak de Franse revolutie uit. Zoals dat gaat bij dit soort gelegenheden zijn er dan ruim voldoende helden die vreugdevol vernietigen wat voor anderen waardevol en dierbaar is. Het kapelletje werd met de grond gelijk gemaakt.

Toen na de revolutie bleek dat het leven zonder godsdienst ook weinig sjeu had, werd de kapel herbouwd. Groter nu, want de pelgrims bleven toestromen.

De kapel van Notre Dame de Lorette lag precies boven op de strategisch gelegen heuvel van waaraf de Duitsers het Bassin van Parijs konden bestreiken. Dit gegeven plus de oeroude overlevering dat, wie de heuvel van Notre Dame in bezit had, uiteindelijk de overwinning zou behalen, was reden voor de Franse bevelhebber Joffre een verbeten strijd om de heuvel te voeren.

Deze strijd ging soms gepaard met grove vormen van incompetentie bij de Franse officieren. Zo hadden ze bevel gegeven dat iedere soldaat op z'n rug een wit linnen vierkant moest dragen. De reden daarvoor was dat de officieren zo de strijd makkelijker konden volgen. Uit de verte en met verrekijkers. Dat de soldaten daarmee schietschijven voor de Duitsers waren, deed er blijkbaar minder toe.

Op 9 mei 1915 begon Joffre met zijn offensief dat uiteindelijk 40 dagen zou duren. De heuvel werd veroverd. De terreinwinst bedroeg een halve kilometer. De prijs bedroeg 102.500 Franse soldaten.

In de jaren twintig is de bedevaartskapel herbouwd als basiliek. De witte kerk is  kilometers in de omtrek te zien. Het geld ervoor is bijeengebracht door de vrouwen van Frankrijk die treurden om hun mannen, zonen en broers. Joffre zou de geschiedenis ingaan als een van de grote  helden van Frankrijk. Talloze straten en pleinen zijn naar hem vernoemd.

Pas in 1978 werd  het beroemde boek 'Oorlogsdagboeken' van Louis Barthas  uitgegeven in Frankrijk. De beschrijving van een ooggetuige was te erg om geaccepteerd te worden door het Franse collectief. Ook 'Le feu', het boek waarvoor Henri Barbusse de Prix Goncourt ontving, gaat over deze slag om de heuvel van Notre Dame.

Rondom de kerk staan nu 40.000 (!) kruisen van daar omgekomen Franse jongens en mannen. Dit moet een van de grootste oorlogskerkhoven ter wereld zijn.
Minstens zo indrukwekkend, zo niet indrukwekkender is het monument tegenover de kerk. Hier is een drie meter hoge, zwarte cirkel van zestig meter in doorsnee gebouwd. De binnenkant van de cirkel bestaat uit koperen 'bladen' waarin de namen van alle gevallenen in het Pays de Calais staan gegraveerd, inclusief de  174.000 Duitsers die hier sneuvelden. In totaal 580.000 namen. Meer dan een half miljoen levens voor soms maar een paar meter terreinwinst of zelfs dat niet eens...

Nb: achter de bedevaartskerk Notre Dame de la Lorette bevindt zich een privé-museumpje dat nogal gedateerd is, maar één heel uniek iets heeft: een zaal met 48 zgn. 'diarama's'. Dit zijn originele foto's van 14-18 waarbij je alles in een techniek uit die tijd in 3d ziet. Echt heel bijzonder!