Het verdwenen dorp

Dag 9b - dinsdag 2 juni

Het is eind augustus 1914. Jourdain du Hamel is 15. Zijn ouders hebben hem voor een jaar naar boeren op het land gestuurd. Iets wat in die tijd veel gebeurde, zowel met jongens als met meisjes. In Duitsland ook trouwens. Onderstaand een deel van zijn verhaal over deze periode in zijn leven.

'Het was eind augustus. Ons kleine dorpje Nauroy wordt overspoeld door vluchtelingen uit België en de Ardennen. "De Duitsers! De Duitsers komen eraan," roepen ze. We geven ze wat brood en melk en ze trekken verder, richting zuiden.'

'De volgende dag, het was 1 september, kwam de pastoor uit een naburig dorp samen met zijn meid en de kapelaan aan. Zij vertelden over de gruwelen die de Duitsers begingen en drongen er bij ons op aan om weg te trekken. Mijn patron was al opgeroepen voor d'n armée en dus bleven alleen la patronne, haar oude vader en haar dochtertje en mij over. Wat te doen?'

'De volgende ochtend vluchtten de meeste inwoners weg. Eerst stak iedereen z'n kostbaarheden die te zwaar waren om mee te nemen in de schuilplaatsen die hier iedere oorlog gebruikt worden. Zilver, gereedschap, wijn, linnen. Daarna laadden we samen met de patronne een platte wagen vol met spullen: warme kleding, beddegoed, eten. Ik spande het paard voor de wagen en zo vertrok ze met haar kind en vader naar het zuiden. Voor een paar dagen tot les boches voorbij waren dacht ze. Ik zou in het dorp bljjven om voor het vee te zorgen.'

'La patronne zou haar dorp nooit meer zien. Toen de Duitsers kwamen, werd het hele dorp ingenomen. Er waren nog 15 van de 105 inwoners. Oude mensen, die niet hadden kunnen wegkomen en ik.'

'Na een paar dagen werden de Duitsers uit het dorp verdreven en moesten zich terugtrekken naar het noorden. Wij, de inwoners, mochten allemaal tien kilo aan spullen meenemen en werden als gijzelaars voor hen uitgedreven.'

'De Duirsers gebruikten op hun terugtocht de tactiek van de "verschroeide aarde": ieder huis werd opzettelijk kapot gemaakt. Het vee werd geslacht of gewoon afgemaakt en in de drinkputten geworpen waardoor die onbruikbaar werden. Maar er gebeurde meer: in ieder bed dat de Duitsers vonden, poepten ze en alles wat waarde had voor de bewoners werd opzettelijk vernietigd. Het was een tijd van complete chaos en ellende.'

Jourdain zou de oorlog overleven maar hij werd nooit meer de oude. Zijn patronne zou haar dorp nooit meer zien. Haar echtgenoot keerde nooit terug uit de oorlig. 'Glorieus gestorven pour la patrie' heette het. Een paar kilometer van waar eens Nauroy lag is na de oorlog een nieuw dorpje gebouwd. Van het oude Nauroy is niets overgebleven behalve een bordje met uitleg en een acquarel van zoals het dorpje er ooit uitzag en het verwoeste kerkhof dat er nog steeds ligt zoals in 1914. Zoals Nauroy zijn er hier veel dorpjes: verdwenen door la Grande Guerre.